Patron

Patronem XX edycji Festiwalu Nauki i Sztuki w Krakowie jest prof. Marian Mięsowicz – jeden z najwybitniejszych polskich fizyków, mający ogromny wkład w integrację środowiska naukowego Krakowa.

Prof. Marian Mięsowicz urodził się 21 listopada 1907 r. we Lwowie. W 1924 r. ukończył IX Gimnazjum Matematyczno-Przyrodnicze w Krakowie i po zdaniu matury rozpoczął studia ma Uniwersytecie Jagiellońskim. Dwa lata po ich zakończeniu, uzyskał tytuł doktora na podstawie pracy „O krótkich, powoli zanikających falach elektromagnetycznych”.

W 1931 r. został asystentem w Katedrze Fizyki Akademii Górniczej, gdzie pod kierunkiem prof. Mieczysława Jeżewskiego badał ciekłe kryształy. Wyniki tych badań stały się podstawą jego rozprawy habilitacyjnej.

W latach 1934-1935, dzięki autorskiemu pomiarowi współczynników lepkości, odkrył anizotropię lepkości ciekłych kryształów – materiałów, które obecnie mają wszechstronne zastosowanie, np. w wyświetlaczach urządzeń (monitory, laptopy, smartfony). Wyniki tych badań przyniosły mu międzynarodowy rozgłos – jego praca została opublikowana w 1935 r. w czasopiśmie „Nature”, a określenie „współczynniki Mięsowicza” weszło do literatury fizycznej.

W 1936 r. Mięsowicz wyjechał na roczne stypendium do Holandii, gdzie zetknął się z fizyką jądrową i zajął się budową liczników Geigera-Müllera do badań w tej dziedzinie fizyki. Po powrocie do Krakowa był jednym ze współtwórców aparatury licznikowej do badania promieniowania kosmicznego.

W czasie wojny był nauczycielem w Średniej Szkole Górniczej i wykładał fizykę dla studentów tajnego Uniwersytetu Jagiellońskiego. W latach 1941-1946 wykładał w Państwowej Szkole Górniczo – Hutniczo – Mierniczej. Od 1946 r. był profesorem Akademii Górniczej (od 1949 r. Akademii Górniczo-Hutniczej).

W 1959 r. został członkiem Polskiej Akademii Nauk, w latach 1969-1977 był jej wiceprezesem. Od 1989 był również członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. W latach 1972-1980 pełnił funkcję posła na sejm PRL.
Był laureatem nagród państwowych I stopnia (1964) i specjalnej (1979), nagrody Alfreda Jurzykowskiego, doktorem honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Warszawskiego oraz Akademii Górniczo-Hutniczej. Był promotorem kilkudziesięciu prac doktorskich.

Opracował wiele nowych metod badawczych w dziedzinie zastosowań fizyki jądrowej, cząstek elementarnych i promieniowania kosmicznego (badania w kopalni soli w Wieliczce).

Stworzył w AGH zespół fizyki wysokich energii i cząstek elementarnych, który w 1970 r. dołączył do Instytutu Fizyki Jądrowej. Dzięki jego zaangażowaniu również na UJ powstała grupa zajmująca się teorią fizyki wysokich energii i cząstek. Dzięki swoim międzynarodowym kontaktom, prof. Mięsowicz inicjował udział polskich fizyków w pracach Europejskiej Organizacji Badań Jądrowych CERN w Szwajcarii.
Prof. Mięsowicz zmarł w Krakowie, 5 kwietnia 1992 r.

W uznaniu zasług – utworzonemu w 1993 r. w Krakowie Środowiskowemu Międzyresortowemu Centrum Fizyki Wysokich Energii (AGH, IFJ, UJ) – nadano jego imię.

W 1997 r. Polska Akademia Umiejętności przyznała pierwszą nagrodę im. Mariana Mięsowicza za wybitne osiągnięcia badawcze w dziedzinie fizyki. Wyróżnienie wręczane jest co dwa lata przez Radę PAU, na wniosek Wydziału III PAU. Fundatorami nagrody są działające w Krakowie instytuty fizyki.